Γνωρίστε “Το Βιβλίο των Γατών”, το βιβλίο που άλλαξε το πως βλέπει ο Άνθρωπος τη Γάτα

… γράφει ο Στρατής Θεοφίλου

Βρισκόμαστε στον 19ο αιώνα, στην βικτωριανή εποχή (για να μάθετε πως τα περνούσαν τότε οι γάτες διαβάστε το αναλυτικό μου άρθρο)! Οι άνθρωποι ήταν το ίδιο τρελοί (αυτό δε το πιστεύω) και εξίσου τρελαμένοι με τις γάτες (ακόμα δε το πιστεύω, ούτε αυτό) όπως εμείς σήμερα. Δεν με πιστεύω ούτε εγώ; Κι όμως ένα τρελό αγόρι, ο Άγγλος σκιτσογράφος και φανατικός των γατών, ο Τσαρλς Χένρι Ρος έγραψε ένα επικό εγκυκλοπαιδικό βιβλίο που περιγράφει λεπτομερώς τις περίπλοκες περιπλοκές και τον πολιτισμικό υπόβαθρο τις φυλής των γατών. 

Τίτλος-υπότιτλος (όπως το μετέφρασα πανάθεμά με) “Μια Παιχνιδιάρικη (γατίσια) Συνομιλία, Χρονικό Αιλουροειδών με Γεγονότα και Φαντασιώσεις, Θρυλικά, Λυρικά, Ιατρικά, Εύθυμα και Ποικίλα”. Παρότι ο σιδηρόδρομος αυτός τα λέει όλα, ο συγγραφέας απλά τα ανακεφαλαίωσε όλα αυτά στο λιτό και απέριττο “Το Βιβλίο των Γάτων”.

Το βιβλίο προβάλλει τα αδιάσειστα επιχειρήματα υπέρ κάθε γάτας, που μέχρι εκείνον τον αιώνα δεν είχε την πρέπουσα εκτίμηση και αναγνώριση. Να φανταστείτε δημοσιεύθηκε το 1868, σε μια αβέβαιη εποχή μεγάλων κοινωνικών ανακατατάξεων, αναταράξεων, επαναστάσεων και αιματηρών πολέμων. Ίσως τη χρονική στιγμή, όταν ο κόσμος έβραζε και διεκδικούσε τα δικαιώματά του, η γάτα και αυτή να διεκδικούσε το κατιτίς (“γατί”της). Έτσι και κοινωνική απαίτηση ήταν και η δικαίωση της γάτας.

Λέτε ένα από τα συνθήματα του γαλλικού Μάη του 1968 (άλλη σατανική σύμπτωση, το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει το 1868) “la beaute est dans la rue” (η ομορφιά είναι στο δρόμο, εμπνευσμένο από την παρισινή κομμούνα 1871) να εννοούσε τη γάτα στους δρόμους, εκείνης της εποχής ή και γενικά όλες τις εποχές; Άγνωστοι αι βουλαί… των ανθρώπων.

ΑΡΑΓΕ ΑΝΑΡΩΤΙΕΣΤΕ ΤΙ ΣΥΝΕΒΑΙΝΕ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΕΠΟΧΗ;
ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η Γάτα στο Μεσαίωνα

Περί τίνος πρόκειται;

Αλλά στο θέμα μας: Ο Ρος μέσα από πολλά βιβλία και εφημερίδες, και μαζί και με 20 σκίτσα του που σχεδίασε, και πολλά ανέκδοτα (θεός να τα κάνει, με το βρετανικό φλέγμα τους, “ανένδοτα” θα έλεγα εγώ) όλα σχετικά με την αγάπη και το απωθημένο των βικτοριανών Βρετανών για τις γάτες, δημιούργησε ένα εγκυκλοπαιδικό συνονθύλευμα, ύμνος μιας νέας εποχής της αναγνώρισης των αιλουροειδών.

Στα τέλη του αιώνα εκείνου, οι γάτες δεν είχαν και την καλύτερη φήμη. Ακόμη και σήμερα, κάποιοι επιμένουν σε αυτό. Ενώ υπήρχαν κάποιοι όπως ο Ρος που εκτιμούσαν τα γουργουρητά και τα …νύχια των γατών, πολλοί Βικτοριανοί τα έβλεπαν ως υπεροπτικά (μιλάνε οι Βρετανοί και υπεροψία;) και «δύστροπα» πλάσματα. 

Στην ιδέα να γράψει ένα βιβλίο για τις γάτες, εκείνοι οι “υπερόπτες” φίλοι του, τον χλεύασαν, υποστηρίζοντας ότι τα σκυλιά, τα άλογα, τα γουρούνια, ακόμη και τα γαϊδούρια ταιριάζουν καλύτερα για ένα τέτοιο βιβλίο. Στην έρευνά του, ο Ρος διαπίστωσε ότι πολλοί από τους συγγραφείς βιβλίων για γάτες είχαν προκατάληψη εναντίον του ζώου και «ήξεραν πολύ λίγα για το θέμα ετούτο».

Γράφει ο Ρος: «Χρειάζεται να πω στον αναγνώστη που θεώρησε ότι άξιζε τον κόπο να μάθει οτιδήποτε για τη φύση της γάτας, ότι υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις όπου οι γάτες έχουν δείξει την πιο αφοσιωμένη και διαρκή προσκόλληση σε αυτούς που τους φέρθηκαν με αγάπη και ευγένεια…»

Το Βιβλιο των Γατών και οι προκαταλήψεις της εποχής για τις γάτες

“Το Βιβλίο των Γάτων”, πάντως δεν είναι ένα ακόμα βιβλίο ζωολογίας. Αναφαίρετε στην προέλευση, στην ιδιοσυγκρασίας της γάτας, το πώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι γάτες μπορούσαν να προβλέψουν τον καιρό και γιατί μερικοί άνθρωποι δεν συμπαθούσαν τις γάτες.

Το Βιβλίο απευθύνεται στους αδικαιολόγητους και αδαής φόβους σχετικά με τις γάτες. Οι φήμες που κυκλοφορούσαν ότι οι γρατσουνιές τους ήταν δηλητηριώδεις και ότι η έπαιρναν την αναπνοή από τα βρέφη (αργότερα ο Στίβεν Κινγκ το διέψευσε πανηγυρικά). Εκτός από το να αποφύγουν τα νύχια τους, μερικοί θα έχαναν την εξυπνάδα τους (όση είχαν δηλαδή) και μόνο στη θέα μιας γάτας.

Ο Κόνραντ Γκέσνερ, ένας βοτανολόγος του 16ου αιώνα, κατέγραψε άνδρες να χάνουν τη δύναμή τους, να ιδρώνουν και να λιποθυμούν όταν έβλεπαν μια γάτα (πόσο άνδρες να ήταν άραγε). Μερικοί φέρεται να λιποθυμούν αφού βλέπουν μια φωτογραφία γάτας (βλέπε εμένα και κάποιους άλλους που ξέρω).

Μία από τις πιο γελοίες αναφορές, σύμφωνα με τον Ρος, ήταν για τις γάτες που είχαν κατηγορηθεί ότι σκότωναν μωρά κλέβοντάς τους την αναπνοή. Το 1791, το Ετήσιο Μητρώο δημοσίευσε μια ιστορία ενός βρέφους 18 μηνών που πέθανε «κατά συνεπεία μιας γάτας που ρούφηξε την αναπνοή του, προκαλώντας έτσι τον πνιγμό του». Υπήρχαν χιλιάδες ιστορίες και πολλά άρθρα το ίδιο ανυπόστατα, που απεικόνιζαν τις γάτες ως μοχθηρά, θανατηφόρα πλάσματα. Ωστόσο, ο Ρος προσπάθησε να διαψεύσει όλες αυτές τις φήμες, παραθέτοντας την ανάλυση ενός φίλο του χειρουργό, που δήλωνε ότι ο ανατομικός σχηματισμός του στόματος μιας γάτας καθιστά αδύνατο να ρουφήξει την αναπνοή ενός παιδιού. Ο χειρουργός εξηγώντας ότι αν μια γάτα ήταν πραγματικά υπεύθυνη για κάτι, ήταν για την ανάγκη να ξαπλώσει πάνω από το θώρακα και το στόμα ενός βρέφους για τις ζεστές εκπνοές του.

Το Βιβλιο των Γατών και οι υπερφυσικές δυνάμεις των γατών

Άλλοι πάλι πίστευαν ότι οι γάτες είχαν υπερφυσικές δυνάμεις και ψυχικές ικανότητες άγνωστες σε εμάς (και εγώ μέσα σε αυτούς). Σύμφωνα με αναφορές παλαιοτέρων εποχών, οι Κινέζοι συνήθιζαν να κοιτάζουν στα μάτια των γατών για να καθορίσουν την ώρα. Ενώ η ημιάγρια διάθεσή τους για παιχνίδι κάποια στιγμή, λέγεται ότι υποδηλώνει ίσως κάποια καταιγίδα να πλησιάζει, κάποιο ψιλοβρόχι (τρέμε Αρναούτογλου). Γράφει ο Ρος: «Το έχω παρατηρήσει εγώ ο ίδιος, και τους έχω δει να τρέχουν σε μια άγρια κατάσταση λίγο πριν από δυνατό μπουρίνι». Οι άνθρωποι υπέθεταν ότι οι γάτες ένιωθαν στο δέρμα τους, όταν ο καιρός έτεινε να βρέξει, δείχνοντας κάποια δυσφορία και ανησυχία.

Αναφέρει επίσης για μια μέθοδο για το πως να αισθάνεστε τους κραδασμούς από μια μαύρη γάτα, η οποία λέγεται ότι είναι πολύ πιο φορτισμένη με ηλεκτρισμό (τώρα που ακριβαίνει και το ρεύμα, μια μαύρη γάτα ίσως μας σώσει από την… ΔΕΗ). Για να δημιουργήσει ένα αποτέλεσμα, δίνει οδηγίες στον αναγνώστη να βάλει το ένα χέρι στο λαιμό της μαύρης γάτας, ενώ το άλλο θωπεύοντας την πλάτη της. Τότε θα πρέπει να νιώσει τον ηλεκτρισμό στο χέρι του από το λαιμό της γάτας να τον διαπερνά (σήμερα θα φορτίσω όλες μου τις συσκευές κιόλας).

Οι δυνάμεις των αιλουροειδών θεωρήθηκε (ακόμα και στα πιο αρχαία χρόνια) από πολλούς επίσης, ότι βοηθούν στη θεραπεία ασθενειών. Όσοι πάσχουν από ρευματισμούς συχνά ένιωθαν βελτίωση της κατάστασής τους παρουσία γάτας. Υπήρχε ένα ρητό ότι το να μαζέψεις τρεις σταγόνες αίματος από κάτω από την ουρά μιας γάτας, να το αναμίξεις με νερό και να το πιεις θα θεράπευε την επιληψία (σοβαρά τώρα;). Το πιο τρελό που γράφει στο βιβλίο του ο Ρος, είναι πως κάποιοι πίστευαν ότι ο εγκέφαλος μιας γάτας θα μπορούσε να βοηθήσει σε ένα ξόρκι αγάπης εάν ληφθεί σε μικρές δόσεις. Πως δηλαδή; Συνταγή δεν έχει;

Ο όρος «γάτα» ήταν αναπόσπαστο μέρος της γλώσσας του 1800, με τους Βικτοριανούς να αναφέρονται συχνά στο ζώο στην καθομιλουμένη αργκό τους και στις παροιμίες τους. Για παράδειγμα, το γνωστό (όχι σε μένα) “cat o nine tails” ήταν η ονομασία ενός είδος μαστιγίου που διακλαδιζόταν σε εννέα κόμπους. Χρησιμοποιήθηκε ως μορφή στρατιωτικής τιμωρίας, αφήνοντας στην πλάτη σημάδια, που έμοιαζαν με αυτά από νύχια γάτας. Οι αλατωρύχοι συνήθιζαν να αποκαλούν το κοινό αλάτι “cat-alt”, ενώ στο λουλούδι catkin δόθηκε αυτό το όνομα από τους Ολλανδούς, που πίστευαν ότι το σχήμα ήταν παρόμοιο με την ουρά της γάτας. Δεν φοβούνται πάντως όλες οι γάτες το νερό – υπήρχε ένα είδος νορβηγικού πλοίου που ονομαζόταν “γάτα”. Το γνωστό καταμαράν, το έχετε ακούσει; Που σημαίνει “γάτα της θάλασσας”. Εδώ το παράκανα λίγο, αν και θα ταίριαζε. Το καταμαράν είναι λέξη από τις δυτικές Ινδίες, και σημαίνει ένα ξύλο δεμένο που επιπλέει. Και κατά το μεσαίωνα τι έκαιγαν μαζί με τις μάγισσες και τις πετούσαν και δεμένες στο νερό; Μα φυσικά τις γάτες. Σας κούφανα; Αυτό ήθελα.

Η επίδραση του Βιβλίου των Γατών στην αλλαγή της εικόνας που είχαν οι άνθρωποι για τις γάτες

Οι Γάλλοι είχαν επίσης πολλές παροιμίες για τις γάτες, όπως την γνωστή “elle est friande comme une chatte”, που σημαίνει “είναι κομψή σαν γάτα” (από εκεί το κομψή κομψά… και της γάτας την ουρά). Ο Τσαρλς Χένρι Ρος, αυτό το τρελό αγόρι, έκανε πολλά για να καθαρίσει τη φήμη της γάτας, λερωμένη από προκατάληψης και δεισιδαιμονίες. Ενώ πολλές από αυτές και οι θρύλοι φαίνονται παράξενα σήμερα, δεν έχουν αλλάξει και πολλά θα έλεγα. Αντικατοπτρίζει πάντως τη γοητεία που ασκούσε κατά των Βικτοριανών, ένα από τα πιο αγαπημένα πλάσματα, και τα πιο μυστήρια (κατά ΛεΠα ευαγγέλιο).
Όλο το βιβλίο μέχρι σήμερα έχει βοηθήσει τα μάλα τη “δοκιμαζόμενη” γάτα, χωρίς να έχει πνευματικά δικαιώματα και οι εικόνες αυτές μαζί. Αυτό θέλουμε και εμείς. Ευχαριστίες μου και στην Λόριν Γιανγκ, για την βοήθεια της. Αφιερώνω αυτές τις γραμμές, σε ένα άλλο τρελό αγόρι, τον γατοπατέρα Χόρχε Κάπα. Να τον έχει καλά η Μπαστέτ…

ΣΗΜ. ΤΣΙΤΣΟΥ: Ε και αφού μιλάμε για βιβλία.. γατών, διαβάστε τις προτάσεις των Τσιτσοακόλουθων για τα καλύτερα Βιβλια με πρωταγωνίστρια τη .. Γάτα.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *