Λύγκας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Λύγκας, ο τελευταίος των αιλουροειδών;

.. γράφει ο Στρατής Θεοφίλου

Μυστηριώδες και ακριβοθώρητο, με πατούσες τεράστιες, έτοιμες να σκαρφαλώσουν να αρπάξουν τη λεία (υπήρχε ένας μύθος που λέει ότι ο λύγκας έριχνε με αυτές πέτρες για να τρομάζει τα θηράματά του), ότι έχει απομείνει στη γηραιά ήπειρο απ την οικογένεια των περήφανων μεγαλο-μεσαίων αιλουροειδών. Ο λύγκας είναι το τρίτο μεγάλο σαρκοφάγο των δασών της Ελλάδας, που λόγω της ιδιαίτερης οικολογίας και συμπεριφοράς του, έχει λάβει μυθικές διαστάσεις στην φαντασία του λαού, καθώς είναι γνωστό σαν ένα άγριο και οξυδερκές ζώο που ελάχιστοι είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν μαζί του. 

Έχει δαιμονοποιηθεί και ενοχοποιηθεί, κάτι καθόλου περίεργο αφού το ίδιο συμβαίνει και με τα τα περισσότερα ζώα της άγριας πανίδας αλλά και τις αστικής. Μάλιστα παρουσιάζεται αρκετά αιμοβόρο και στοχοποιείται από σχολικά εγχειρίδια σε περασμένες δεκαετίες και όλα αυτά αν και έχει πολύ βαθιές ρίζες στην δικιά μας ιστορία, με αναφορές ακόμη και στο έπος του Διγενή Ακρίτα. Ούτε η ομορφιά του στάθηκε ικανή να σώσει τη γούνα του απ’ το αδηφάγο και πραγματικό αιμοβόρο ον που λέγεται ‘σύγχρονος άνθρωπος’. Μέσα σε ένα αιώνα με αλαζονική βαναυσότητα εξαφανίσαμε εκατοντάδες είδη χλωρίδας και πανίδας. Μαζί με αυτά εξαφανίζεται και εξελικτικό γενετικό υλικό μιας ιστορίας εκατομμυρίων ετών. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Λύγκας που κινδυνεύει, με αποτέλεσμα στη χώρα μας να νιώθουμε τη φύση μας ακόμη πιο ορφανή.

Ιστορική αναδρομή για τον Λύγκα - 'Ρήσος ο ανθρωποδαίμων '

Ο πρώτος μύθος σχετικά με τον Λύγκα αφορά τον Ρήσο (Ρήσος είναι ένα άλλο όνομα για τον λύγκα). Ο Ρήσος ήταν γνωστός ως βασιλιάς των Θρακών (η πατρίδα μου), γιος του Ηιονέα (Ιλιάδα, Κ. 435) ή, κατά τους μεταγενέστερους συγγραφείς, του Στρυμόνα και μιας από τις Μούσες (της Καλλιόπης, της Ευτέρπης ή της Τερψιχόρης). Εξ ου και ο Ρήσος κατά τον Ευριπίδη ανατράφηκε από Ναϊάδες Νύμφες.

Ο Ρήσος σκοτώθηκε μέσα στη σκηνή του από τον Διομήδη και τον Οδυσσέα κατά τη νυκτερινή τους αποστολή κατασκοπείας, οι οποίοι και άρπαξαν τους κατάλευκους ίππους του.

Όμως στον “Ρήσο” του Ευριπίδη μαθαίνουμε από την Μούσα πως θα ζητήσει από την νύμφη, από την καρποποιό, κόρη της θεάς Δήμητρας να αφήσει την ψυχή του Ρήσου, μιας και αυτή οφείλει να τιμήσει τον συγγενή του Ορφέα.

“Λέγει δε πως ο Ρήσος δεν πήγε στης γαίας το μαύρο χώμα, αλλά κρυμμένος στης υπάργηρης χθόνας τα άντρα θα είναι” , που το φως θα βλέπει του Ήλιου, προφήτης του Βάκχου, λες και ζούσε παντοτινά στον βράχο του Παγγαίου, σεμνός θεός για εκείνους που τον ξέρουν.

Ένας άλλος θρύλος μιλάει για τον  Λύγκο, τον βασιλιά της Σκυθίας. Στη χώρα του έφτασε ο Τριπτόλεμος, διαδίδοντας την καλλιέργεια των σιτηρών ύστερα από εντολή της Δήμητρας. Ζήλια κυρίευσε  τον βασιλιά για τον Ελευσίνιο φιλοξενούμενό του και νύχτα θέλησε να τον σκοτώσει. Όμως η Δήμητρα, η προστάτιδα θεά του νέου και των σιτηρών μεταμόρφωσε τον Λύγκο σε αιλουροειδές (που επίσης ονομάζεται ρήσος, όπως προαναφέραμε αλλά και ρίτσος ή αρίτσος ή τσαγκανόλυκος) και έσωσε τον Τριπτόλεμο.

Όπως βλέπουμε ο Λύγκας είναι ένα σπάνιο ζώο που τιμάται με τέτοιες συχνές αναφορές στην ιστορία και το δίχως άλλο ένα από τα πιο όμορφα μέλη της οικογένειας των γατών. Οι θρύλοι του λύγκα συσχετίζονται συχνά με τα μάτια του. 

Οι κάτοικοι της αρχαίας Ελλάδας πίστευαν ότι χάρη στην αιχμηρή του όραση, το αρπακτικό ήταν σε θέση να δει μέσα από αντικείμενα. Ακόμη και τα τείχη των φρούριων δεν θεωρήθηκαν εμπόδιο στη διείσδυση του βλέμματός του. Μια άλλη του ικανότητα είναι αυτή των αλμάτων. Κάποιοι μιλούν για άλματα της τάξεως των 5-6 μέτρων, άλλα έχει παρατηρηθεί ότι ο μεγάλος Ευρασιατικός λύγκας μπορεί άνετα στο μήκος να πηδήξει το ελάχιστο τα 7 μέτρα. Για την ακρίβεια επίσημα 7.62 μετρημένα..  να το αφήσω; 

Εάν είστε λάτρεις του αθλήματος και της φυσικής ομορφιάς, δείτε βίντεο με λύγκες να κάνουν ακατόρθωτα άλματα, εν στάση παρακαλώ. Ένα άλλο που σχετίζεται με το Ρίτσο (όχι τον ποιητή μας, που είναι και αγαπημένος μου) είναι ο μύθος γύρω απ τη φωνή του. Την γνωστή παροιμία “όπου φωνάζει Ρήσος, λύκος δε πατεί” τα περιγράφει όλα. 

Ίσως από εκεί προκύπτει και η ετυμολογία του λύγκα εκ του λάρυγγα! Στην φωνή του υπάρχει μια παρόμοια σύσπαση (σαν να λέμε Λυγκουαφών για τους παλαιότερους). Πάντως όσα θηρία ακούσουν τα αλυχτά του μέσα στη μαύρη νύχτα καταλαβαίνουν ότι πρόκειται ίσως για τον πρίγκηπα του Ευρωπαϊκού δάσους (ο βασιλιάς είναι ξάδερφος γαρ). Και όχι άδικα, όχι μόνο διότι είναι το μεγαλύτερο αιλουροειδές στο μέρη μας, αλλά είναι και ένα απόλυτα σεβάσμιο και αρχοντικό ζώο.

Χαρακτηριστικά του Λύγκα

Αλλά ποιος είναι στα αλήθεια ο κύριος Ρήσος. Ο λύγκας είναι νυχτόβιος και συνεπώς σπάνια γίνεται αντιληπτός, παρά το σχετικά μεγάλο του μέγεθος, που μπορεί να ξεπεράσει το ένα μέτρο με 30 εκατοστά σε μήκος και τα 45 κιλά σε βάρος. Ο δικός μας βαλκανικός λύγκας (ανήκει στην κατηγορία 1 μέτρο και 25 κιλά), αν και κάποιοι το ονομάζουν ελληνικός τίγρης και είναι ικανός να σκοτώσει ενήλικο ελάφι, αν πεινάσει, δεν αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι οι σκούρες τούφες που προεξέχουν από τα αφτιά του. Η όμορφη κηλιδωτή γούνα του, με χρώματα που ποικίλλουν από το χρυσοκίτρινο μέχρι το καφέ, είναι ο βασικός λόγος που το ζώο καταδιώκεται από τους λαθροθήρες. Ο λύγκας δεν έχει φυσικό εχθρό εκτός από τον άνθρωπο. Ακόμη και λύκοι, αρκούδες, αλεπούδες και δικά μας σκυλιά, αποφεύγουν την οποιαδήποτε επαφή μαζί με το δαίμονα Ρήσο.

Είναι απλά ένας κανονικός φαντομάς στα ελληνικά δάση. Πέρυσι είχε παρατηρηθεί να κόβει βόλτες στην Ελασσόνα, αλλά όπως έχουν περιγράψει και μάρτυρες, έπρεπε να τον έλεγαν Παναγή, “γιατί μη τον είδατε τον Παναγή” και τους την έκανε χωρίς να πάρουν χαμπάρι που λέμε. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα γοργός, σκαρφαλώνει όμως με περισσή δεξιότητα, παραμονεύοντας τα ανυποψίαστα θύματά του αφ΄ υψηλού, συνήθως.

Οι κίνδυνοι για εξαφάνιση του Λύγκα

Δε θα μιλήσω με στοιχεία για τον εναπομείναντα πληθυσμό στην χώρα μας που είναι ελάχιστος, οι περισσότεροι έρχονται μέσω συνόρων με τους βόρειους γείτονές μας. Ούτε θα αναφερθώ στα συνήθη άλλα στατιστικά – όσοι πάντως χρειάζεστε περαιτέρω πληροφορίες και στοιχεία για τον λύγκα μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα της περιβαλλοντολογικής οργάνωσης Καλλιστώ στο https://www.callisto.gr/lygkas. Εκεί θα μάθετε και για τις δράσεις της για την προστασία του περιβάλλοντος στη χώρα μας -. 

Παρ’ ότι η δασοκάλυψη στην Ελλάδα παρουσιάζει αύξηση, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή δασών, οι πληθυσμοί θηρεύσιμων ειδών και κυρίως των οπληφόρων, που αποτελούν την βάση της διατροφής του λύγκα, είναι ιδιαίτερα φτωχοί. Μαζί με την συνεχιζόμενη λαθροθηρία αλλά και την επίσημη, επιτρεπόμενη στέκονται δαμόκλειο σπάθη στα όνειρα να ανακάμψει κάποτε ο πληθυσμός οποιοδήποτε ζωντανού κατοίκου της άγριας πανίδας.

Μια μνεία θα κάνω στο γνωστό και μη εξαιρετέο Αντόνιο Μπαντέρας, που στηρίζει με πάθος (και οικονομικά) μια απέλπιδα προσπάθεια να ανακάμψει το πιο απειλούμενο θηλαστικό στην Ευρώπη, τον Ιβηρικό Λύγκα. Έτσι προέκυψε και μια παιδική ταινία “Πανικός Στο Δάσος – Η Απόδραση Του Φέλιξ Λυγξ “(δείξτε την στα παιδιά σας – The Missing Lynx) που δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει το λύγκα αλλά και να διδάξει στα παιδιά το έργο της προστασίας αυτών που ήταν πριν από μας σε αυτή τη γη, και τους έχουμε κανονικά κάνει, να το πω ωμά, έξωση απ τα ίδια τους τα σπίτια. Ως πότε θα συνεχίσουμε να πληγώνουμε την ίδια μας την μητέρα φύση, φίλοι μου;

ΓΚΑΛΕΡΙΑ - ΛΥΓΚΑΣ

Θα κλείσουμε αυτό το κείμενο με μια όμορφη συλλογή από φωτογραφίες του υπέροχου λύγκα:

2 Απαντήσεις

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *